FAQ Żywienie królików

• Zdrowe zęby to podstawa. Zęby królika cały czas rosną i muszą być stale ścierane. Jeśli zęby królika źle się ścierają (zła dieta, zbyt uboga we włókno; wady genetyczne; choroby zębów i przyzębia), już na wstępnym etapie proces trawienia może być zaburzony. Szczególnie narażone na choroby zębów i przyzębia są króliki silnie zminiaturyzowane o płaskich lub wydłużonych pyszczkach: karzełki, miniaturowe reksy, miniaturowe baranki. Dlatego tak ważne są kontrole zgryzu, w tym zębów trzonowych, u lekarza weterynarii.
• Króliki ścierają zęby głównie na sianie i gałązkach – czyli pokarmach wymagających długotrwałego żucia.
• Silnie kwasowe pH w żołądku królika oraz działające tam enzymy trawienne, pozwalają strawić wstępnie pokarm roślinny i chronią przed chorobotwórczymi bakteriami. Niższe niż u człowieka odczyn pH w żołądku oraz stałe wydzielanie soków żołądkowych (nie tylko podczas posiłków) ma też swoje negatywne strony – jeśli królik z jakichś powodów przestaje jeść, już po 24 godzinach mogą wystąpić znaczne ubytki w błonie śluzowej żołądka i żołądek królika zaczyna trawić się sam. Żołądek królika jest stosunkowo niewielki i słabo umięśniony, porcje pokarmu przepychają kolejne. Dlatego układ pokarmowy królika musi być stale wypełniony. Nieprzyjmowanie pokarmu odbija się także negatywnie na wątrobie królika, która szybko ulega stłuszczeniu.
• Układ pokarmowy królika bardziej przypomina ten u konia niż u innych zwierząt domowych (np. kota czy psa). Jelita królika są bardzo długie. Bardzo groźne dla królików są choroby przebiegające ze spowolnieniem perystaltyki jelit, wszelkie niedrożności oraz stany zapalne żołądka i jelit.
• Wyjątkowy proces trawienny, zwany fermentacją jelitową, zachodzi w rozbudowanym jelicie ślepym, które znajduje się za jelitem cienkim i przed jelitem grubym. W jelicie ślepym działa sztab bakterii symbiotycznych i pierwotniaków, które pozwalają rozłożyć niestrawny błonnik i wytworzyć m.in. witaminy z grupy B, wit. K oraz lotne kwasy tłuszczowe, z których królik pozyskuje aż do 30% energii. Aby królik mógł odzyskać te witaminy, zjada ponownie kał wytworzony w jelicie ślepym – cekotrofy.
• Króliki wydalają dwa rodzaje kału: suche, bezwonne bobki uformowane głównie z niestrawionych resztek roślinnego włókna oraz cekotrofy – kał nocny. Cekotrofy mają formę brązowych lub ciemnozielonych śliskich kuleczek, uformowanych w grona. Mają też intensywny zapach. Cekotrofy są przez króliki ponownie zjadane (koprofagia), najczęściej wprost z odbytu.
• Króliki nie mają odruchu wymiotnego. Dlatego bardzo niebezpieczne są dla nich przeładowanie żołądka i wszelkie zatrucia.

Królik wydala dwa rodzaje kału: suche bobki oraz cekotrofy. Cekotrofy przyjmują formę śliskich, połączonych ze sobą w grona kuleczek. Mają kolor od brązowego po zielonkawy. Ich zapach, w przeciwieństwie do suchych bobków, jest intensywny. Najczęściej wydalane są one w nocy i nad ranem, stąd nazwa kał nocny. Umożliwiają one prawidłowe trawienie i pobieranie z włóknistego pokarmu substancji odżywczych. Zawierają 25-29% białek, lotne kwasy tłuszczowe, witaminy z grupy B oraz wit. K.

Cekotrofy powinny być przez królika w całości zjadane. Jeśli królik jest zdrowy, a jego dieta prawidłowa, opiekun nie powinien widzieć w ogóle cekotrofów, gdyż króliki zjadają je najczęściej wprost z odbytu.

Jeśli znajdujesz niezjedzone cekotrofy, może to oznaczać, że dieta królika jest zbyt kaloryczna. W pierwszej kolejności należy zostawić królika na sianie, suszonych ziołach i wodzie, odstawiając granulat oraz warzywa i sprawdzić, czy cekotrofy nadal będą się pojawiać. Jeśli tak, warto odwiedzić lekarza weterynarii, gdyż przyczyna może leżeć w zaburzeniach trawienia, kłopotach z zębami albo w układzie ruchu (królik nie może sięgnąć pod ogon, aby zjeść cekotrofy prosto z odbytu). Często kłopot ze zjadaniem cekotrofów mają też króliki otyłe.

Odpowiednia dieta królika opiera się na dobrym jakościowo sianie (bez ograniczeń), ziołach i roślinach łąkowych (suszonych lub świeżych), gałązkach, latem świeżych roślinach zielonych i trawach, małym dodatku warzyw, owoców i nasion. Jest to żywienie zbliżone do tego, jak odżywają się króliki dzikie. U wielu królików taka dieta jest wystarczająca, niektóre jednak mogą potrzebować dodatkowych kalorii – wówczas przyda się dobrej jakości granulat.

Królik powinien mieć także stały dostęp do świeżej wody.

Dieta królika nie musi być urozmaicona, jak dieta człowieka. Nie musisz się bać, że królik nie dostając codziennie warzyw i owoców będzie głodny i nie otrzyma „porcji niezbędnych witamin”. Jego układ pokarmowy przystosowany jest do pobierania dużej ilości pokarmu bogatego we włókno, zaś ubogiego w węglowodany i tłuszcze. Jeśli ma siano, suszone zioła i wodę – da sobie radę.

W naturze króliki często żywią się podesłchymi trawami, które znajdują w okolicach nor. Dobrej jakości siano (suszone na słońcu i o bogatym składzie roślinnym) jest pełnowartościowym pokarmem dla królika. Króliki pozyskują z niego niezbędne do funkcjonowania składniki odżywcze: białko, węglowodany, tłuszcz, składniki mineralne oraz lotne kwasy tłuszczowe, które są również źródłem energii i powstają w wyniku fermentacji jelitowej. Siano suszone na słońcu dostarcza królikom także bardzo potrzebnej witaminy D.

Długotrwałe żucie siana za pomocą okrężnych ruchów żuchwy sprawia, że królik ściera zęby trzonowe i tym samym może utrzymać ich prawidłową długość.

Jeśli decydujesz się podawać granulat, a twój królik jest zdrowy, najlepiej wybierz ten bez ziaren zbóż (np. Grainless Complete JR Farm, Beaphar Care Nature Rabbit, Versele Laga  Cuni Complete) albo z dodatkiem otrębów (najzdrowsza dla królika część zboża) lub zielonych części zbóż.

Jeśli twój krolik choruje, jest starszy, w okresie rekonwalescencji wybierz granulat weterynaryjny np. Rodi Care Basic lub Pro-Fibre.

Zdrowy królik nie musi jeść granulatu. Doskonale wyjaśnia to dr n. wet. Mirosław Krawczyk w swoim artykule.

Granulat przydaje się zwierzętom chorym, wyniszczonym, z niedowagą oraz takim, które z powodu chorób zębów nie są w stanie dobrze pogryźć siana i ziół. W tym przypadku sprawdzają się dobrze granulaty, które zawierają w składzie nasiona, rośliny oleiste oraz ziarna zbóż w niewielkim procencie.

Jeśli decydujesz się karmić granulatem zdrowego królika, wybierz produkt bezzbożowy.

Jeśli masz dobrą wodę z kranu i sam taką pijesz – możesz bez obaw podawać ją królikowi. Jeśli woda jest twarda, warto przelewać ją przez filtr dzbankowy. Niektórzy podają też królikom wodę źródlaną.

Nie należy podawać królikom wód mineralnych, chyba że w formie kuracji zaleconych przez lekarza weterynarii np. w przypadku kamicy nerkowej.

Wodę najczęściej podaje się królikom w ciężkich ceramicznych miskach lub w poidłach. Należy ją wymieniać codziennie na świeżą.

Z dostępnych na rynku suszonych ziół, codziennie można podawać babkę lancetowatą i szerokolistną, liście malin, liście porzeczek.

2-3 razy w tygodniu dodać można też m.in. liść mniszka lekarskiego, pokrzywę, rumianek, melisę, bazylię, miętę, koniczynę, podbiał, jasnotę.

Okazjonalnie podajemy szałwię, krwawnik, dziurawiec, skrzyp polny, wrotycz, płatki nagietka.

Niektóre zioła o szczególnych właściwościach jak np. jeżówkę purpurową, pokrzywę czy rumianek możemy też podawać w ramach kuracji na konkretne schorzenia np. codziennie przez 2 tyg.

Jeśli chcesz wybrać zdrową przekąskę dla królika, niech będzie twarda i niskokaloryczna. Dobrą opcją są korzenie i bulwy: korzeń mniszka, korzeń cykorii, topinambur, kawałek pasternaka oraz różnorodne gałązki, najlepiej świeże, prosto z drzew, wraz z liśćmi i pąkami.

Warzywa podajemy jako smakołyki, w niewielkich ilościach (np. plaster marchewki, różyczka brokuła, 2-3 listki cykorii).

• Brokuł
• Burak ćwikłowy
• Burak pastewny
• Cykoria
• Dynia (miąższ bez pestek)
• Fenkuł, czyli koper włoski
• Jarmuż
• Koperek
• Marchew (korzeń i nać)
• Pasternak (korzeń i nać)
• Pietruszka (korzeń i nać)
• Sałata rzymska
• Seler (korzeń i nać)
• Seler naciowy

Nie podajemy królikom roślin kapustnych, sałaty lodowej i masłowej – mogą powodować wzdęcia i biegunki.

Niedozwolone są cebula, czosnek, por, szczypior, ziemniaki (surowe i gotowane).

• Ananas – można podawać podczas linienia, choć skuteczność enzymów z ananasa przy rozpuszczaniu włosów w żołądku jest dyskusyjna, natomiast owoc ten pomaga strawić niektóre białka i poprawia pasaż jelitowy.
• Banany – mają właściwości probiotyczne, więc w małych ilościach mogą być podawane np. podczas antybiotykoterapii czy u królików wyniszczonych. Są jednak kaloryczne (zwłaszcza dojrzałe) i mają dużo potasu, więc plasterek wystarczy. Banany są też dobre do robienia papki i przemycania w niej niektórych leków doustnych.
• Kiwi – podobnie jak ananas
• Papaja – podobnie jak ananas

• Agrest
• Arbuz
• Aronia
• Banan
• Brzoskiwinia (bez pestki)
• Czereśnie (bez pestek)
• Gruszka
• Jabłko
• Jagody
• Jeżyny
• Maliny
• Mandarynka (bez skórki i pestek)
• Mango
• Melon
• Morela (bez pestki)
• Nektarynka (bez pestki)
• Pigwa (bez pestek)
• Pomarańcza (bez skórki i pestek)
• Pomelo
• Porzeczki czarne i czerwone
• Poziomki
• Śliwki (bez pestek)
• Truskawki
• Winogrona
• Wiśnie (bez pestek)
• Żurawiny

Gałązki drzew i krzewów owocowych, które możemy podawać królikom bez ograniczeń:

• Grusza
• Jabłoń
• Porzeczka czarna i czerwona
• Aronia

Gałązki drzew owocowych jednopestkowych podajemy królikom rzadziej i w małych ilościach:

• Wiśnia
• Śliwa
• Brzoskwinia
• Morela
• Winogrono
• Pigwa

Gałązki drzew liściastych, które można podawać królikom bez ograniczeń:

• Wierzba
• Leszczyna

Gałązki drzew liściastych, które można podawać w małych ilościach i rzadziej:

• Brzoza
• Dąb
• Olsza
• Lipa
• Topola

Krzewy:

• Dzika róża
• Głóg
• Forsycja
• Tarnina

Produkty przetworzone:

• chleb, bułki, ciastka i inne produkty piekarnicze
• czekolada

Warzywa i owoce:

• awokado
• cebula
• czosnek
• por
• rabarbar
• ziemniaki
• łodygi i liście papryki i pomidorów

Kwiaty i rośliny ogrodowe:

• bez czarny
• bukszpan
• cis pospolity
• cyprys
• goździk
• glistnik jaskółcze ziele
• hortensja
• irys
• jaskier jadowity
• jemioła
• kalmia drobnolistna
• kasztanowiec
• kolokazja
• konwalia majowa
• ligustr pospolity
• lobelia
• miechunka
• miłek
• miodła pospolita
• naparstnica
• narcyz
• orzech włoski
• ostrokrzew kolczasty
• ostróżka
• pełnik europejski
• piwonia
• pokrzyk wilcza jagoda
• powojnik
• przestęp biały
• psianka
• robinia akacjowa
• różanecznik
• sasanka
• śnieżyczka przebiśnieg
• tojad
• trzmielina
• wawrzynek wilczełyko
• wiciokrzew
• wilczomlecz
• winobluszcz (dzikie wino)
• wisteria
• zawilec
• złocień ogrodowy (chryzantema)
• złotokap
• żonkil

Kwiaty doniczkowe:

• aloes
• anturium
• azalia
• amarylis
• bluszcz
• difenbachia
• filodendron
• fiołek alpejski
• hiacynt
• kalia
• kroton
• poinsecja (gwiazda betlejemska)
• rododendron
• skrzydłokwiat

Pamiętaj, że nawet jesli na liście nie ma rośliny, którą przypadkowo zjadł twój królik, a widzisz, że dzieje się coś niepokojącego (ślinienie, zaburzenia równowagi, brak apetytu, biegunka), koniecznie udaj się jak najszybciej do lekarza weterynarii.

Królik z natury nie jest ziarnojadem i jego układ pokarmowy nie jest przystosowany do trawienia dużych ilości skrobi. Nadmiar skrobi w diecie królika prowadzi do zachwiania równowagi bakteryjnej w jelitach oraz do otyłości. Ziarna nie sprzyjają ścieraniu zębów, powodują szybkie zapełnienie żołądka i zaburzenia odczuwania głodu, przez co królik nie ma już ochoty na siano. Całe ziarna np. owsa, mogą ranić delikatne królicze dziąsła, prowadzić do nadżerek w jamie ustnej, a nawet ropni. Zboża zawierają też wiele substancji antyodżywczych.

Zdrowy królik, u którego procesy trawienne przebiegają prawidłowo i który nie ma problemów z zębami, nie potrzebuje w swojej diecie ziaren zbóż oraz granulatów opartych na ziarnach. Przydają się one tylko w okresie rekonwalescencji, gdy królik choruje lub jest silnie niedożywiony.

Chleb był niegdyś uważany za dobry pokarm do ścierania zębów, wciąż często uważają tak hodowcy królików rzeźnych i niedoświadczeni opiekunowie królików domowych. Jest to błędne podejście.

Chleb jest dla królików trudno strawny i bezwartościowy pod względem odżywczym, gdyż zawiera niewielką ilość błonnika. Suchy chleb często zawiera też zarodniki pleśni, które mogą spowodować zatrucia. Wchodzące w skład chleba drożdże mogą powodować wzdęcia i stany zapalne jelit.

Ścieranie zębów na chlebie to również mit. Królik ściera zęby długo przeżuwając okrężnymi ruchami żuchwy pokarmy włókniste, takie jak siano czy gałęzie drzew i krzewów. Chrupiący chleb szybko się kruszy w zębach, zmienia w papkę pod wpływem śliny i nie powoduje wytężonej pracy ani zębów siecznych, ani trzonowych.

Odpowiedź jest prosta: nie są im do niczego potrzebne, a wręcz szkodliwe. Niezbędne minerały (wapń, fosfor, sód, potas) królik pobiera wraz z pokarmem roślinnym i wodą. Obgryzanie kostek wapiennych i solnych może powodować nadmierną podaż wapnia, sodu i potasu, co może prowadzić do zaburzeń równowagi elektrolitowej krwi (i w konsekwencji kłopotów z sercem) oraz kamieni nerkowych.

Króliki bywają nieprzewidywalne. Nawet gdy zabezpieczy się trujące rośliny w domu, czasami zdarzy się, że królik zje opadły liść albo wskoczy w miejsce, gdzie do tej pory nie wskakiwał. Jeśli zjedzona ilość była mała, najprawdopodobniej nic królikowi nie będzie. Zdarza się jednak, że królik zareaguje na zjedzoną roślinę ostrą niewydolność wątroby albo wystąpią u niego objawy neurologiczne. Jeśli widzisz, ze królik pokłada się, ślini, jest osowiały, zatacza się, przewraca – udaj się jak najszybciej do weterynarza i powiedz, jaką roślinę zjadł królik. Lekarz podejmie odpowiednie działania. Wykona też badanie krwi, aby ocenić stan wątroby i nerek.

Nawet jeśli nic się nie dzieje, ale niepokoisz się – warto iść do weterynarza, ostrożności nigdy za wiele.

Wiele królików z problemami z zębami odmawia jedzenia siana, natomiast chętnie je suszone zioła, które są łatwiejsze w gryzieniu i rozcieraniu. Podczas gdy dieta zdrowych królików nie musi zawierać granulatu, dla królików bezzębnych, które nie są w stanie dobrze gryźć pokarmu, dobry granulat bywa niezbędny. Jeśli królik ma problemy z jego gryzieniem, można go zwilżać wodą, albo mielić w młynku do kawy lub malakserze i podawać z wodą w formie papki.

Często zalecane jest podawanie takim królikom karm ratunkowych, czasami nawet wówczas, gdy same jedzą twardsze pokarmy. Karmy ratunkowe są silnie rozdrobnione, ułatawiają przesuwanie pokarmu w jelitach, są odpowiednio zbilansowane pod względem składników odżywczych. Karmy można podawać w formie papki lub formować je w bardziej zwarte kuleczki.

Do dokarmiania królika niejedzącego najlepsze są karmy ratunkowe. Można też użyć zmielonego w młynku lub rozbitego w moździerzu granulatu dla królików, połączonego z wodą. Nie należy stosować papek warzywnych ani warzywno-owocowych (np. słoiczków dla niemowląt), gdyż mogą one spowodować biegunkę albo wzdęcie i pogorszyć stan królika. Królika dokarmia się małymi porcjami, karmą dość rozwodnioną, strzykawką z szerokim otworem.

Często możecie przeczytać, że królika, który nie je, należy obowiązkowo dokarmiać. Nie w każdej sytuacji jest to wskazane. W pewnych okolicznościach dokarmianie strzykawką może pogorszyć stan królika.

Więcej: Co z tym dokarmianiem?

Karmy ratunkowe (np. Rodi Care Basic, Herbi Care, Karma Ratunkowa doktora Ziętka) zostały stworzone dla zwierząt chorych, po zabiegach chirurgicznych, po zabiegach stomatologicznych, bez apetytu, w okresie rekonwalescencji. Karmę ratunkową podajemy po ustaleniach z lekarzem weterynarii.

Królika nie należy dokarmiać w przypadku ostrego rozszerzenia żołądka, zatrzymania perystaltyki jelit i silnego wzdęcia – może to doprowadzić do groźnych, a nawet śmiertelnych powikłań: zachłyśnięcia, uduszenia, rozerwania ściany żołądka lub jelita.

Zdrowe króliki nie potrzebują w swojej diecie całych ziaren zbóż – zawierają one dużą ilość skrobi, przez co są kaloryczne, nie sprzyjają ścieraniu zębów, powodują szybkie zapełnienie żołądka i zaburzenia odczuwania głodu, przez co królik nie ma już ochoty na siano. Całe ziarna np. owsa, mogą ranić delikatne królicze dziąsła, prowadzić do nadżerek w jamie ustnej, a nawet ropni. Ziarna zbóż mają też wiele substancji antyodżywczych.

Jednak nietrudno zauważyć, że większość karm weterynaryjnych dla królików i gryzoni jak Rodi Care Basic zawiera otręby i zielone części zbóż oraz śrutę z roślin oleistych. Dzięki temu są odpowiednio kaloryczne, a przy okazji dobrze strawne.

Karma ratunkowa bywa niezbędna po zabiegach w jamie ustnej – korekcie czy ekstrakcji zębów. Niektóre króliki muszą ją jeść stale po ekstracji zębów, gdy nie mogą prawidłowo rozetrzeć pokarmu włóknistego.